Het schildersmuseum te Elburg
Prachtig gelegen aan de Veluwerandmeren ligt het eeuwenoude Elburg. Een van Nederlands meest bezienswaardige Hanzesteden. Vroeger een bedrijvig vissersstadje aan de Zuiderzee, vandaag de dag een ultiem uitgangspunt voor toeristen en liefhebbers van cultuur en watersport. Duik terug in de tijd met een bezoek aan een van de vele stadsmonumenten. De gemeente Elburg profileert zich met 12 musea als een echte museumstad. Eén daarvan is Museum Elburg gehuisvest, in het St. Agnietenklooster welke dateert uit het beging van de 15de eeuw. Dit museum heeft haar collectie ingedeeld in een vijftal thema’s t.w.:
Stad met recht; Stad met aan het water; Stad van weldoeners; Stad van geloof en Stad met bedrijvigheid.
Bij dit laatste thema past het museum van de Stichting Schildersmuseum - dat hierin is ondergebracht - uitstekend. Dit schildersmuseum bestaat, evenals het museum in Enkhuizen, uit een schilderswinkel en een expositieruimte.
Vischpoort Elburg foto Baukje Faber
Het voormalige Agnietenklooster beschikt over een unieke kloostertuin waar regelmatig culturele activiteiten plaatsvinden. foto museum Elburg
De Schilderswinkel
Tot 1972 runde Jaap Deetman een schildersbedrijf aan de Ellestraat te Elburg. De inventaris van de winkel (vroeger werd de werkplaats een ‘winkel’ genoemd.) lag jarenlang opgeslagen op de zolder van dit museum en is nu ingericht zoals dat oorspronkelijk ook aan de Ellestraat in bedrijf was. Jaap Deetman was een actieve man die altijd haast had. Hij droeg nog een schildershemd en verplaatste zich op een bakfiets met motor door Elburg. De uiteinden van z’n schildershemd wapperden achter hem aan. Daar heeft hij de bijnaam ‘het vliegend hemd’ aan overgehouden. Deetman had veel affiniteit met de visserij en heeft menig kenmerk (de Letters EB en een nummer), roodwitblauwe driehoeken en teksten op de botters geschilderd. Hij beschikte ook over een eigen zeilboot, maar omdat hij altijd druk was maakte hij er weinig gebruik van.
De muurschildering
In 1948 kreeg de Elburger huisschilder Lammert Weijenberg de opdracht om het trappenhuis van de bovenwoning aan de Vispoortstraat nummer 3 te witten. Hij moest tevens de loszittende kalkrommel verwijderen. Toen hij eraan begon, ontdekte hij als snel een schildering op de echte muur onder de kalk. Eerst zag hij een soort rad en toen hij verder werkte kwam de figuur van St. Katharine voor de dag. Er was geen twijfel mogelijk dat deze heilige werd bedoeld, want de naam stond er onder. Opzij van Catharina werden nog twee figuren zichtbaar. St. Christoffel, met bij zich zijn onafscheidelijk ‘kleine monnikje’, en tenslotte nog een figuur met lans en boek wiens naam toen nog een raadsel was. Mede op verzoek van enkele Elburgers maakte Weijenberg drie vrije kopieën van zijn vondst, welke enige tijd in het trapportaal van het oude gemeentehuis kwamen te hangen. De eigenaar van het huis, J. Schenk, had sympathie voor de schilderingen. Hij schonk de muurschilderingen aan de gemeente Elburg. De Rijksdienst Roerende Monumenten liet er dit keer geen gras over groeien en gaf de befaamde Amsterdamse Restaurateur F.A.J. Smoorenberg de opdracht de schilderingen te behouden. Eerst heeft hij ze met diverse middelen proberen schoon te maken en daarna is stukje voor stukje van de muur verwijderd en op plaatmateriaal bevestigd. Vervolgens heeft hij de tekeningen zoveel als mogelijk in de oude staat teruggebracht.
De deskundigen vermoeden dat de muurschilderingen tegen het einde van de 14de eeuw zijn gemaakt door anonieme schilders, meestal leden van het toenmalig gilde die vaker dergelijke schilderingen maakten. De woning was toen, naar men nu aanneemt, een kleine kapel of klooster.
Het duurde tot 16 juni 1993 voor de schilderingen hun huidige bestemming kregen. De figuren zijn opnieuw geschilderd met aarde tinten zoals rode sienna, gele oker en ongebrande omber, alsmede een klein puntje zwart om meer diepte te krijgen.
De wandschilderingen zijn nu te zien in de dubbel kapel van het Museum Elburg
De expositieruimte
In de expositieruimte zijn vooral voorbeelden te zien van schilderstechnieken zoals die vroeger, maar ook nu nog, door schilders worden uitgevoerd. Daarbij valt te denken aan het maken van hout- en marmerimitaties, belettering, schoonschrijven en kalligraferen. Ook het verwerken van bladgoud en andere bladmetalen, evenals het aanbrengen van biezen (zoals vooral uitgevoerd bij de rijtuigschilders) behoorden tot het ambacht. Verder het linnenspannen, behangen en toepassingen van glas-in-lood.
Uniek voor het museum in Eburg is de aandacht voor de vroegere Gilden en de ontwikkeling van het beroepsonderwijs. Men treft er een compleet overzicht aan van de geschiedenis van het schildersonderwijs in ons land. Oud docent van het CIBAP Henry Veldkamp heeft 5702 pennen verzameld van schildersbedrijven waarvan een deel te zien is in het museum. Ook is er aandacht voor de namen van 200 schilders waarvan een deel afgebeeld is.
De drie heiligen afbeeldingen zijn een van de belangrijkste historische objecten van het Museum Elburg.
